پل خواجو

نام[ویرایش]

این پل را همچنین پل شاه، پل بابا رکن‌الدین (مسیر رفتن به خانقاه و آرامگاه بابا رکن‌الدین و تخت فولاد) و پل حسن‌بیگ (نام پل قبلی که در زمان شاه‌عباس تخریب شد و این پل به جای آن ساخته شد) هم نامیده‌اند و از بناهای شاه عباس دوم صفویاست که در سال ۱۰۶۰ هجری قمری بنا شده‌است. در میانه پل خواجو، ساختمانی مخصوصی که به بیگربیکی شهرت دارد بنا شده است که برای اقامت موقتی شاه صفوی و خانواده او ایجاد شده بود و هم اکنون نیز وجود دارد و طاق‌های آن دارای تزئینات نقاشی بسیار زیبایی است و در واقع پل خواجو به خاطر معماری و تزئینات کاشیکاری آن از دیگر پلهای زاینده رود مشهورتر است.^[۲] درازای پل ۱۳۳ متر و پهنای آن ۱۲ متر است. این پل را به نامهای دیگری نیز خوانده‌اند ولی به سبب قرار گرفتن در محله خواجو به پل خواجو معروف است.^{[نیازمند منبع]}

ویژگی‌ها[ویرایش]

پل خواجو به خاطر معماری و تزئینات کاشی‌کاری آن از دیگر پلهای زاینده رود مشهورتر است. این پل که در دوران صفوی یکی از زیباترین پلهای جهان به شمار می‌رفت، بیشتر به منزله سد و بند بوده‌است. در میان هریک از دو ضلع شرقی و غربی پل ساختمانی بنا شده که شامل چند اتاق مزین به نقاشی است. این ساختمان که (شاه نشین) نامیده می‌شود در آن دوره جایگاه بزرگان و امیرانی بوده که برای تماشای مسابقات شناو قایقرانی بر روی دریاچه مصنوعی به این مکان فراخوانده می‌شدند. یک نیمکت سنگی تمام چیزی است که از صندلی پادشاه باقی‌مانده است. به سخن پروفسور اپهام پوپ و ژان شاردن، پل خواجو «یک اثر تاریخی اوج معماری پل فارسی و یکی از جالب‌ترین پل‌هایی است که وجود دارند ... که در کل آن ضرباهنگ و شرافت و عزت و ترکیب شادترین قوام، ابزار، زیبایی، و تفریح و سرگرمی وجود دارد».^{[نیازمند منبع]}

در گوشه‌های ضلع شرقی پل خواجو دو شیرسنگی وجود داردکه ظاهراً نماد سپاهیان بختیاری محافظ اصفهان و زاینده رود هستند. این پل دارای ۲۴ دهانه‌است که از مکعب‌های به دقت تراش‌خورده ساخته شده و در بخش میانی، با سدهای چوبی برای گرفتن جلو رودخانه مسدود گردیده‌است. خواجو یکی از پل‌هایی است که در تنظیم جریان آب در رودخانه به دلیل وجود دروازه بند یا دریچه در زیر قوس‌هایش نقش داشته است. هنگامی که دریچه‌های سد بسته می‌شده است، سطح آب در پشت پل بالا آمده سبب تسهیل آبیاری باغ‌های بسیاری در طول بالادست این پل می‌شده است.^[۳]

نحوه مرمت این پل مورد انتقاد قرار گرفته است چون دست‌اندرکاران جمهوری اسلامی در سال ۱۳۸۸ با زیرپا گذاشتن اصل حفظ اصالت و سندیت طرح و ماده تشکیل‌دهنده اثر و تعویض سنگ‌های قدیمی پله‌ها با سنگ‌های جدید به اصلیت این بنای اصیل ایرانی آسیب زدند.^[۴]

در اشعار و نوشته‌ها[ویرایش]

شعرای اصفهان دربارهٔ پل خواجو اشعار زیبایی سروده و در این سروده‌ها زیبایی‌های آن را ستوده‌اند. از جمله این سروده‌ها قصیده بلند صائب تبریزی در وصف یکی از روزهای جشن و چراغانی در کنار این پل است. به نوشته تاریخ نگاران و پژوهشگرانی که دربارهٔ سلسله صفوی بررسی کرده‌اند، هدف شاه عباس دوم از ساختن پل خواجو پیوند دادن دو محله خواجو و دروازه حسن‌آباد با تخت فولاد و راه شیراز بوده‌است. گردشگران و جهانگردانی که در دوره‌های گوناگون به اصفهان آمده‌اند، زیبایی‌های پل خواجو را ستوده، آن را در زمره شاهکارهای جاودانه معماری ایرانی و اسلامی به شمار آورده‌اند.^[نیازمند منبع]